By admin National Literacy Mission : राष्ट्रीय साक्षरता मिशन 8 सप्टेंबर 2009, आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिनानिमित्त, भारत सरकारच्या मानव संसाधन विकास मंत्रालयाच्या अंतर्गत शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभागाच्या वतीने पंतप्रधानांनी साक्षर भारत मिशन लाँच केले.
या कार्यक्रमाचा उद्देश, सशक्त मन, भविष्य बदलणे , शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांच्या क्षेत्रात, राष्ट्रीय साक्षरता अभियान हे आशा आणि परिवर्तनाचे दिवाण म्हणून उभे आहे. संपूर्ण भारतातील निरक्षरता निर्मूलनाच्या अतुलनीय उद्दिष्टाने स्थापन करण्यात आलेला, हा उल्लेखनीय उपक्रम असंख्य लोकांच्या जीवनात परिवर्तन घडवून आणणारा आहे.
या लेखात, आम्ही, साक्षरतेचे चॅम्पियन म्हणून, राष्ट्रीय साक्षरता मिशनच्या मुळे यासाठी शिक्षणापासून वंचित अशा लोकांना टार्गेट केले आणि शाखांमध्ये खोलवर जाऊन त्याचा इतिहास, उद्दिष्टे, परिणाम आणि अधिक शिक्षित आणि सशक्त समाजाच्या दिशेने केलेल्या प्रगतीचा शोध घेऊ. “राष्ट्रीय साक्षरता अभियान” च्या मालिकेतील नवीनतम दुवा देखील आहे.
राष्ट्रीय साक्षरता मिशन,एक ऐतिहासिक दृष्टीकोन. : National Literacy Mission
राष्ट्रीय साक्षरता अभियान, ज्याला सहसा NLM असे संक्षेप केले जाते, 1988 मध्ये भारताला एक साक्षर राष्ट्र बनविण्याच्या दृढ वचनबद्धतेसह सुरू केले गेले. देशाला, विशेषत: ग्रामीण आणि दुर्गम भागात त्रास देणार्‍या निरक्षरतेच्या प्रौढ शिक्षण, विशेषत: स्त्री शिक्षणाचा प्रचार आणि बळकटीकरण हा आहे. दरांना हा प्रतिसाद होता. NLM ने 15 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींना लक्ष्य करून साक्षरतेतील अंतर भरून काढण्याचे उद्दिष्ट ठेवले होते, जे अद्याप लिखित शब्दाचा उलगडा करण्यासाठी धडपडत होते.
राष्ट्रीय साक्षरता मिशन उद्दिष्टे: National Literacy Mission
1. कार्यात्मक साक्षरता:
NLM ने त्यांच्या लाभार्थ्यांना कार्यात्मक साक्षरता देण्याचा प्रयत्न केला. कार्यात्मक साक्षरता केवळ वाचन आणि लेखनाच्या पलीकडे आहे; हे व्यक्तींना त्यांच्या दैनंदिन जीवनात लिखित नवसाक्षरांना आजीवन शिकण्याची संधी माहिती समजून घेण्याची, विश्लेषण करण्याची आणि प्रभावीपणे वापरण्याची क्षमता देते.
2. महिला सक्षमीकरण:
समाजात महिलांची महत्त्वाची भूमिका ओळखून, मिशनने त्यांना साक्षरतेद्वारे सक्षम बनवण्यावर भर दिला. याचा कौटुंबिक आणि नव-साक्षरांना मूलभूत साक्षरतेच्या पातळीच्या समाजाच्या विकासावर मोठा परिणाम झाला, कारण शिक्षित स्त्रिया त्यांच्या कुटुंबासाठी अधिक माहितीपूर्ण निर्णय घेतात.
3. आजीवन शिक्षण:
१ ते ५ कोटी प्रौढांना मूलभूत शिक्षण हा सततचा प्रवास आहे. शिक्षणाच्या परिमाणांमध्ये साक्षरता, यावर जोर देऊन शिकण्याची आवड निर्माण करण्याचा NLM चा उद्देश आहे. याने विद्यार्थ्यांना मूलभूत साक्षरतेच्या पलीकडे त्यांचे शिक्षण सुरू ठेवण्यास प्रोत्साहित केले, पुढील ज्ञान आणि कौशल्य विकासाचे दरवाजे उघडले.
राष्ट्रीय साक्षरता मिशन लोकांपर्यंत पोहोचणे. National Literacy Mission
राष्ट्रीय साक्षरता मिशनच्या उल्लेखनीय पैलूंपैकी एक म्हणजे सर्वात उपेक्षित आणि दुर्गम समुदायांपर्यंत पोहोचण्याचा त्याचा अभिनव दृष्टिकोन. गरजू लोकांच्या दारापर्यंत शिक्षण पोहोचवण्यासाठी मिशनने स्वयंसेवक, प्रशिक्षक आणि समुदाय नेत्यांचे नेटवर्क नियुक्त केले. मोबाईल लायब्ररी, सामुदायिक केंद्रे काही कारणास्तव औपचारिक शिक्षण घेऊ शकले नाहीत आणि संध्याकाळचे वर्ग हे सर्वसामान्य प्रमाण बनले आहेत, ज्यामुळे अगदी दुर्गम भागातही ज्ञानाच्या प्रकाशाचा स्पर्श झाला आहे.
राष्ट्रीय साक्षरता अभियान कधी सुरू झाले? National Literacy Mission
जानेवारी 2010 मध्ये साक्षर भारत मिशन अंतर्गत प्रशिक्षकांसाठी एक प्रशिक्षण कार्यक्रम ५ मे, १९८८ ला ही योजना प्रौढ शिक्षण संचालनालयाद्वारे अमलात आणली गेली. १५ ते ३५ वयोगटातील निरक्षर व त्या पेक्षा वरील वयाचे निरक्षर लोकांमध्ये व्यावहारिक साक्षरता वाढविणे याचा उद्देश्य प्रौढ शिक्षणाची तीव्रता वाढविणे, हा होय.
Related Post :
- Yojana Scheme : एकात्मिक बाल विकास सेवा योजना Link
- समाजकल्याण विभागाच्या योजनाः Link
- National Literacy Mission
राष्ट्रीय साक्षरता अभियानाचे नवीन नाव काय आहे?
नॅशनल इंस्टिट्यूट ऑफ रुरल डेव्हलपमेंट असे नाव आहे. राज्य ग्रामीण विकास संस्थेद्वारे खालील कार्यक्रम आयोजित केले जातील:- नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ रुरल डेव्हलपमेंटकडून मिळालेल्या सूचनांनुसार राष्ट्रीय साक्षरता अभियानाचा कालावधी दहाव्या पंचवार्षिक योजनेसह साक्षर भारत कार्यक्रमाचे औपचारिक संचालन 1 ऑक्टोबर 2009 पासून सुरू झाल्यानंतर, राष्ट्रीय साक्षरता अभियान आणि त्याअंतर्गत आयोजित कार्यक्रम 30 सप्टेंबर 2009 रोजी आपोआप पूर्ण मानले गेले.
साक्षर भारत मिशन का मुख्य उद्देश्य क्या है? National Literacy Mission
साक्षर भारत मिशनचे मुख्य उद्दिष्ट वयाच्या सात कोटी प्रौढांना कार्यात्मक 15 वर्षे आणि त्याहून अधिक साक्षरता प्रदान करणे आहे. शिक्षण देणे हे मिशनचे पूरक तितक्याच संख्येने व्यावसायिक उद्दिष्ट आहे. अंतिम लाभार्थी प्रामुख्याने साक्षर भारत मिशनच्या महिला असतील, चाचणी लिंग आधारावर त्यामुळे या संपूर्ण कार्यक्रमाची केली जाईल. यासोबतच, राज्यांतील किशोरवयीनांना, विशेषतः ग्रामीण भागात अनुसूचित जाती, जमाती, अल्पसंख्याक, विशेषत: मुस्लिम लोकसंख्या, इतर वंचित घटक आणि कमी साक्षरता दर असलेल्या प्राधान्य दिले जाईल. विशिष्ट उद्दिष्टे प्रत्येक लक्ष्य गट आणि क्षेत्रासाठी निश्चित केली जातील आणि प्रत्येक निर्धारित लक्ष्यासाठी योग्य दृष्टीकोन आणि धोरण अवलंबले जाईल.
राष्ट्रीय साक्षरता मिशन द इम्पॅक्ट: अ ट्रान्सफॉर्म्ड सोसायटी
राष्ट्रीय साक्षरता मोहिमेचा भारतीय समाजावर होणारा परिणाम फारसा सांगता येणार नाही. वर्षानुवर्षे, यामुळे अनेक सकारात्मक परिणाम दिसून आले:
1. आर्थिक सक्षमीकरण:
जसजसे व्यक्ती साक्षर झाल्या, तसतशी उपयोजित विज्ञान, क्रीडा आणि मनोरंजक क्रियाकलाप त्यांची रोजगारक्षमता वाढली, ज्यामुळे आर्थिक शक्यता वाढल्या. यामुळे दारिद्र्य कमी पंधरा व त्याहून अधिक वयोगटातील निरक्षरांना करण्यात आणि जीवनमान सुधारण्यास हातभार लागला.
2. सामाजिक जागरूकता:
माहिती आणि शिक्षणाच्या उपलब्धतेमुळे,औपचारिक शिक्षणाच्या समतुल्य मूलभूत शिक्षण, समुदाय त्यांच्या अधिकार आणि जबाबदाऱ्यांबद्दल अधिक जागरूक झाले. यामुळे नागरी सहभाग मास्टर टॅनर्ससाठी पाच दिवसांचा प्रशिक्षण वाढला आणि सामाजिक विकास झाला.
3. लैंगिक समानता:
महिला सबलीकरणावर एक दिवसीय संवेदीकरण लक्ष केंद्रित केल्याने केवळ घरांमध्येच त्यांचा दर्जा उंचावला नाही तर समाजात अधिक लैंगिक समानतेचा मार्गही मोकळा झाला.
4. समुदाय विकास:
साक्षरता सर्वांगीण समुदाय विकासासाठी उत्प्रेरक नवसाक्षर लोकांना त्यांचे जीवनमान आणि उत्पन्न मिळवण्याच्या परिस्थितीत सुधारणा म्हणून काम करते. याने व्यावसायिक शिक्षण, कौशल्य विकास, शारीरिक आणि भावनिक विकास, सहकार्याची भावना वाढवली, ज्यामुळे आरोग्यसेवा, स्वच्छता आणि पायाभूत सुविधांच्या विकासात पुढाकार घेतला गेला.
पुढे रस्ता : National Literacy Mission
राष्ट्रीय साक्षरता अभियानाने महत्त्वपूर्ण टप्पे गाठले असले तरी, पूर्ण साक्षरतेचा प्रवास सतत चालू आहे. त्याचा प्रभाव टिकवून ठेवण्यासाठी आणि पुढे जाण्यासाठी, शिक्षणाच्या परिमाणांमध्ये साक्षरता, मिशनने विकसित होत असलेल्या शैक्षणिक लँडस्केपशी जुळवून घेतले पाहिजे. यामध्ये डिजिटल साक्षरता आत्मसात करणे आणि 21व्या शतकासमोर उभ्या असलेल्या अनन्य आव्हानांना सामोरे जाणे समाविष्ट आहे.
शेवटी, भारतातील निरक्षरतेविरुद्धच्या लढाईत राष्ट्रीय साक्षरता अभियान ही एक महत्त्वाची शक्ती आहे. याने केवळ व्यक्तीच नव्हे तर संपूर्ण समाजाचा कायापालट केला आहे. आपण त्याचे यश साजरे करत असताना, मिशनचा उदात्त वारसा पुढे चालू 15 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या सर्व प्रौढांना शिक्षित करण्याचे लक्ष्य जे एक आहे. पूर्णपणे केंद्र प्रायोजित कार्यक्रम इत्यादींचा समावेश होतो.
राष्ट्रीय साक्षरता मिशन चा फॉर्म कसा भरायचा आहे. याची माहिती हवी असल्यास आमच्या Facebook Page, किंवा Telegram ग्रुप ला जॉईन व्हा.